Strafbare bedreiging

Politici vaker en ernstiger bedreigd, zelfs door kinderen onder de 12 jaar” kopte RTL nieuws op 13 november jl. In 2019 kreeg het Team Bedreigde Politici (het team dat alle bedreigingszaken van politici behandelt) in Den Haag 393 meldingen binnen. Dit jaar staat de teller op 13 november 2020 al op 497.

Hoofdofficier Zwinkels van het Openbaar Ministerie in Den Haag ziet zowel het aantal bedreigingen van politici, als de ernst ervan, toenemen. Geert Wilders krijgt het vaakst te maken met bedreigingen. Grofweg driekwart van alle bedreigingen van politici zijn aan het adres van de PVV-leider. CDA-kamerlid Pieter Omtzigt werd op 20 augustus opgewacht in Den Haag. Hij werd minutenlang achtervolgd en bedreigd.

Wanneer strafbaar?

Niet iedere bedreiging is ook een strafbare bedreiging. Het gaat er altijd om wat er precies is gezegd of gedaan en wat de bedoelingen hierbij waren. Ook de omstandigheden waaronder de bedreigende woorden zijn gebezigd, zijn van belang. Zijn er alleen woorden geroepen in emotie, of gaat het om een serieuze bedreiging, die de ander ook als zodanig heeft kunnen opvatten. Allemaal vragen die van belang zijn om te beoordelen of er sprake is van een strafbare bedreiging.

Wettelijke grondslag

Artikel 285 van het Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr) geeft een limitatieve opsomming met betrekking tot strafbare bedreigingen:

1. Bedreiging met openlijk in vereniging geweld plegen tegen personen of goederen;
2. Bedreiging met geweld tegen een internationaal beschermd persoon of diens beschermde goederen;
3. Bedreiging met enig misdrijf waardoor gevaar voor de algemene veiligheid van personen of goederen of gemeen gevaar voor de verlening van diensten ontstaat;
4. Bedreiging met verkrachting, met feitelijke aanranding van de eerbaarheid;
5. Bedreiging met enig misdrijf tegen het leven gericht;
6. Bedreiging met gijzeling;
7. Bedreiging met zware mishandeling;
8. Bedreiging met brandstichting;
9. Bedreiging met een terroristisch misdrijf.

Alleen in genoemde gevallen kan er sprake zijn van een strafbare bedreiging. Bedreiging met bijvoorbeeld eenvoudige mishandeling of met diefstal is dus, gelet op bovenstaande limitatieve opsomming, niet strafbaar.

Beoordelingscriterium
De vraag of een bedreiging strafbaar is, moet aan de hand van onderstaande criteria worden beantwoord:

1. Bij het slachtoffer moet de redelijke vrees kunnen zijn ontstaan dat het feit waarmee is gedreigd zou kunnen worden gepleegd (vgl. Hoge Raad 25 januari 2011, LJN: BO4022 en BP1834);
2. De wil van verdachte, in de zin van (voorwaardelijk) opzet, moet zijn gericht op het teweeg brengen van die vrees (vgl. Hoge Raad 22 maart 2011, LJN: BP0096);
3. De bedreigde moet weten van de bedreiging en de verdachte moet daar het (voorwaardelijk) opzet op hebben gehad.

Bedreigingen in emotie

Niet in alle gevallen kan het bezigen van bedreigende woorden worden aangemerkt als een bedreiging in de zin van artikel 285 Sr. Kijkend naar de huidige jurisprudentie dan geldt als eis dat bekeken moet worden of een persoon zich in de context waarin de uitlatingen zijn gebezigd zich ook werkelijk bedreigd kan hebben gevoeld, maar ook of het echt de bedoeling was van de verdachte om de andere redelijke vrees aan te jagen.

Zo oordeelde de Hoge Raad op 28 maart 2006 (LJN: AV4191) ten aanzien van een verdachte die in een observatiecel van de politie zat en “Fuck you, ik gooi een handgranaat” riep, dat deze woorden in de gegeven omstandigheden niet van dien aard waren dat deze de redelijke vrees kon opwekken dat de ander het leven zou kunnen laten.

In een andere situatie werd een verdachte vrijgesproken door het gerechtshof Leeuwarden, 17 mei 2011, LJN: BQ5142, die net na zijn aanhouding wegens winkeldiefstal tegen een beveiligingsmedewerker zei “Ik sla je kop van je romp”. Het hof overwoog: “Het hof is op grond van de inhoud van het dossier en de verklaring van de verdachte ter terechtzitting van oordeel dat de door verdachte geuite woorden moeten worden bezien in de context van zijn aanhouding voor vermeende winkeldiefstal. Onder de gegeven omstandigheden zijn de geuite bewoordingen volgens het hof op te vatten als een emotionele ontlading, maar niet geëigend om vrees op te weken als bedoeld in artikel 285 Sr. De context is dus erg belangrijk.

Tonen mes of vuurwapen

Het enkel tonen van een vuurwapen of een mes hoeft ook niet direct strafbaar te zijn. Zo vond het gerechtshof het dragen van een vuurwapen in de broeksband, en het eruit halen van de patronen, waarbij werd gezegd “het zijn echte patronen, voel maar” geen bedreiging in de zin van artikel 285 Sr. (Gerechtshof Leeuwarden d.d. 13 augustus 2010, LJN: BN4042). Ook hier is dus weer de context erg belangrijk.

Straf(maximum)

Bedreiging zoals hierboven onder de punten 1 tot en met 8 weergegeven, wordt gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren of een geldboete van de vierde categorie (21750 euro). Indien de bedreiging schriftelijk en onder een voorwaarde geschiet, wordt de maximale straf zoals genoemd in art. 285 lid 1 Sr verhoogd tot een gevangenisstraf voor de duur van vier jaren of een geldboete van de vierde categorie. Met een gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren of een geldboete van de vijfde categorie (87000 euro) wordt gestraft bedreiging met een terroristisch misdrijf.

De rechter zal echter zelden de maximale straf opleggen. Rechters in het gehele land trachten gelijke gevallen gelijk te straffen en dat doen zij door gebruik te maken van oriëntatiepunten in de straftoemeting. In deze oriëntatiepunten staat voor een woordelijke bedreiging een geldboete ter hoogte van 250 euro opgenomen. De straf voor het tonen van een slag-, stoot- of steekwapen varieert tussen de 40 en 60 uur taakstaf. Tot slot staat voor het tonen van een (nep)vuurwapen of het inrijden op ene persoon een gevangenisstraf voor de duur van vier maanden genoemd. Waarbij ook hier weer de omstandigheden van het geval een belangrijke rol zullen spelen.